Ogólne informacje na temat Biblii.

Biblia, inaczej Pismo Święte jest to kanoniczny zbiór pism o różnorodnych formach literackich, uważanych za księgi święte w judaizmie, gdzie doniosłą rolę odgrywa Stary Testament, oraz

w chrześcijaństwie, dla którego ważny jest zarówno Stary, jak przede wszystkim Nowy Testament.

Biblia jest jednym z kanonicznych źródeł kultury europejskiej. Stanowi inspirację dla wielu artystów, pisarzy, myślicieli. Oddziałuje na wszelkie dziedziny sztuki, na literaturę, malarstwo, rzeźbę, teatr, muzykę czy film.

Biblia (gr. tó biblíon: księgi) jest zbiorem ksiąg Starego i Nowego Testamentu (słowo Testament oznacza przymierze). Stary Testament (skrót: ST) obejmuje czterdzieści pięć ksiąg, pisany był w języku hebrajskim i aramejskim. Zawierał trzy rodzaje ksiąg: historyczne, dydaktyczne oraz prorocze. Nowy Testament (skrót: NT) zawiera dwadzieścia siedem ksiąg, w tym cztery Ewangelie. Napisany został w języku greckim i aramejskim.

Przez ludzi wierzących Biblia jest traktowana jako zapis objawienia bożego. Według interpretacji świeckiej natomiast zawiera mity i relacje historyczne. Jest także dziełem literackim gdyż występują w niej fragmenty o charakterze poetyckim (np.: Księga Psalmów czy Pieśń nad Pieśniami). Wraz z kształtowaniem się i upowszechnianiem chrześcijaństwa, Biblia oddziaływała na całość kultury europejskiej, w tym także na poezję. Była jedną z pierwszych ksiąg, tłumaczoną na języki narodowe. Symbolika Biblii tworzy rozległy zespół toposów, czyli konwencjonalnych motywów i elementarnych obrazów, które wykorzystywane były przez sztukę poprzez stulecia.

Przyjmuje się, że najstarsze księgi Starego Testamentu powstały około XIII wieku p.n.e., zaś całość została ukończona w I wieku n.e.. Posiadały one wielu autorów, z których większość pozostawała anonimowa. Zapisy rozszerzały się poprzez stulecia. Natomiast powstanie ksiąg Nowego Testamentu datuje się na 51 - 96 rok po narodzeniu Chrystusa. Jest to zbiór, opisujący czyny i słowa Jezusa, spisany przez jego uczniów - Mateusza, Marka, Łukasza, których Ewangelie nazywane są synoptycznymi (gr. sýnopsis: wspólne spojrzenie), gdyż są one zbliżone do siebie pod względem literackim. Autorem Ewangelii i Apokalipsy był Jan, natomiast Listów Apostolskich Paweł.

Istniało wiele przekładów Biblii. Najstarszy stanowi grecki przekład Starego Testamentu - tzw. tłumaczenie "siedemdziesięciu" - Septuaginta. Był to przekład sporządzony w Aleksandrii, właśnie tym przekładem posługiwało się pierwotne chrześcijaństwo. Cała Biblia została przetłumaczona na język łaciński prze św. Hieronima w IV wieku n.e.. Była to tak zwana Wulgata, uznana przez sobór trydencki za tekst kanoniczny i obowiązujący w kościele rzymsko - katolickim.

W Polsce istniały zarówno katolickie, jak też innowiercze przekłady Pisma Świętego. Najstarszym katolickim przekładem była Biblia Królowej Zofii (zwana też Biblią szroszpatacką), pochodząca z XV wieku. Nieco późniejsza była Biblia Leopolity z 1561 roku oraz Biblia Jakuba Wujka z 1599 roku (Nowy Testament ukazał się w 1593 roku). W 1965 roku ukazała się Biblia Tysiąclecia, która tłumaczona była nie z Wulgaty lecz z języków oryginalnych.

Do przekładów innowierczych należały: kalwińska Biblia brzeska z 1563 roku, ariańska Biblia nieświeska z 1572 roku oraz luterańska Biblia gdańska z 1632 roku.

Starotestamentowa Księga Rodzaju, nazywana jest także Księgą Genesis (gr. genesis: rodowód, początek, źródło). Mówi ona między innymi o początkach świata i człowieka.

Biblia w literaturze polskiej.

ŚREDNIOWIECZE:

-„Bogurodzica”

-„Legenda o Św. Aleksym”

-„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią”

-„Lament Świętokrzyski” /Żale Matki Boskiej pod Krzyżem” lub posłuchajcie, bracia miła”/

RENESANS:

-„Żywot człowieka poczciwego”

-„Pieśń o Rolandzie”

-„Kazania Sejmowe”

BAROK:

-„Sonety”- Mikołaj Sęp Szarzyński

OŚWIECENIE:

-Pieśni i kolędy Franciszka Karpińskiego

ROMANTYZM:

-„Dziady”

-„Nie- boska komedia”

-„Smutno mi Boże...”

POZYTYWIZM:

-„Potop”

-„Quo Vadis”

MŁODA POLSKA:

-”Dies Irae”

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE:

-„Urszula Kochanowska”- Bolesław Leśmian

-„Sam”

WSPÓŁCZESNOŚĆ:

-”Piosenka o końcu świata” Czesław Miłosz

Motywy biblijne w sztuce i literaturze:

Przykładowe motywy:

1. Adam i Ewa w raju (topos arkadii)

10. Stwórcza moc Słowa

Opis motywu Adama i Ewy w raju:

Raj w literaturze:

"Pieśń świętojańska o sobótce" -Jan Kochanowski- Odwołanie do toposu arkadii znajdziemy między innymi w pieśni Panny XII, w której kreśli poeta idylliczny obraz wsi, przypominający nieco i utwory antycznych poetów, i Rejowy zachwyt nad przyjemnościami i pożytkami płynącymi z pracy na roli. Radość daje szlachcicowi–ziemianinowi szczęście rodzinne. Dobra i troskliwa żona zajmuje się domem, męża wzmaga, jako może. Dba o dzieci, które wychowuje na ludzi uczciwych, wolnych od żądzy bogactw i zaszczytów. "Człowiek w twej pieczy uczciwie

Bez wszelakiej lichwy żywie:
Pobożne jego staranie
I bezpieczne nabywanie.
[...]
Jemu sady obradzają ,
Jemu pszczoły miód dawają ;
Nań przychodzi z owiec wełna
I zagroda jagnią t pełna.
[...]
W rzece ma gęste więcierze,
Czasem wędą ryby bierze;
A rozliczni ptacy w koło
Ozywają sie wesoło."

„Pan Tadeusz” -Adam Mickiewicz - Oddalony od ojczyzny poeta, by zapomnieć choć na chwilę o trudach pielgrzymstwa, pocieszyć siebie i dodać otuchy emigrującym tułaczom, stworzył dzieło przenoszące czytelnika w świat wyidealizowanego w pamięci kraju lat dziecinnych, który

"[...] zawsze zostanie
Święty i czysty, jak pierwsze kochanie,
Nie zaburzony błędów przypomnieniem,
Nie podkopany nadziei złudzeniem"

"Boska Komedia" - Dante Alighieri -Trzecim królestwem, przez które wędruje Dante w towarzystwie Beatrycze, a polem Bernarda z Clairvaux, jest Raj. Tu został on umieszczony na poszczególnych planetach (np. Jowisz, Mars), a cala rzeczywistość została zdematerializowana. Piękno Raju polega na grze dźwięków i barw. W przeciwieństwie do Piekła w obrazie Raju przeważają kolory jasne, świetliste. Dante rozmawia ze spotkanymi postaciami, które zapewniają go, że czują się szczęśliwe, l tak np. na Słońcu przebywają mędrcy - św. Tomasz z. Akwinu, król Salomon, zaś w dziewiątym niebie wędrowiec spotyka aniołów. Celem jego wędrówki jest spojrzenie na boskie oblicze, co osiąga. Istotą Raju jest połączenie: światłości, radości, miłości i dobra.

„Pan Tadeusz'' - A. Mickiewicz- Arkadyjsko został tu przedstawiony kraj lat dziecinnych, opuszczona ojczyzna jest idealizowana z powodu niemożliwości powrotu: (MI zawsze zostanie święty i czysty jak pierwsze kochanie. W Soplicowie każdy czuje się bezpiecznie, zna swoje miejsce zarówno w czasie posiłków, jak też w grupie powracających ze spaceru. Tu strzeże się tradycji, która daje poczucie bezpieczeństwa, przynależności, trwania i ciągłości. W Soplicowie ludzie żyją zgodnie z prawami natury: gdy Bóg jako główny gospodarz każe słońcu zachodzić, schodzą także z pola robotnicy, by nie sprzeciwiać się prawom boskim. W sposobie opisu przyrody przeważaj barwy (np. Inwokacja, matecznik, ogródek Zosi), występuje mnóstwo metafor. personifikacji i wyrazów dźwiękonaśladowczych. Stwarza to wrażenie baśniowości tego świata.

„Nad Niemnem" - E. Orzeszkowa- Na Soplicowie wzorowany jest dworek w Korczynie. Tu, co prawda, nie jest już tak radośnie, ale mieszkańcy czują się bezpieczni i pewni, bo na straży tej oazy spokoju stoi Benedykt - dobry gospodarz, człowiek niezwykle pracowity, uczciwy, szlachetny, który iala wszystkie dziury w plocie i dba o to, aby wszyscy wszystko mieli. On sam przez bliski związek z naturą pokazany jest jako człowiek silny, odporny, zdrowy. Szczęście zapewnia mu praca na roli, z której korzystają wszyscy domownicy i goście Korczyna. 2) Arkadyjsko (czasem baśniowo) pokazany został zaścianek bohatyrowicki. Panuje tu ład i porządek, zwraca uwagę harmonia elementów tego świata: mężczyźni orzą ziemię, kobiety pracują w polu lub przydomowym ogródku warzywnym, dziewczęta zrywają owoce (wiśnie) w sadach, starzy siedzą na ławeczkach i gwarzą. Choć powieść miała być apoteozą pracy, tu jednak nie jest ona dla człowieka uciążliwością. Janek mówi:
dla mnie mórg zaorać, to jak dla panienki na spacer pójść. Anzelm pokazuje Justynie swój prawie rajski ogród, gdzie jest obfitość wszelkich drzew, własnoręcznie zasadzonych i pieczołowicie pielęgnowanych

Raj w sztuce:

Adam – Durer Ewa - Memling

Adam i Ewa – Rafael

Adam i Ewa – Albrecht Durer